Tijdens 6-daagse vakantie in 2016 op Texel verbleef ik in het Fletcher Hotel De Cooghen in De Koog. Ik huurde een fiets, waarmee ik vanuit De Koog het hele eiland verkende. In dit artikel vertel ik u alles over het schitterende dorp Oosterend.
Inhoudsopgave
Ligging
Oosterend ligt aan de oostkant van Texel, ongeveer anderhalve kilometer van het wad.
Geschiedenis
Duizend jaar geleden leefden de inwoners op het hogere deel van Texel. Het dorp Oosterend ligt op een oude stuwwal. Dit is een overblijfsel uit de laatste ijstijd. In het dorp woonden voornamelijk boeren die hun huizen op de Texelse stuwwal hadden gebouwd. Dit is een verhoging in het landschap. Boeren en vissers waren de eerste inwoners. Oosterend lag vroeger aan de Waddenzee. De visserij was en is een belangrijke bron van inkomsten voor de inwoners van Oosterend.
In de buurt van de IJzeren Kaap aan de Waddenkant bevond zich tussen 1843 tot 1859 een haven. Deze haven was in gebruik voor de oester- en wiervisserij. De haven was aangelegd voor het verschepen van oesters. De Texelse oesters waren beroemd. Deze werden onder andere in de wadkreek ten noorden van Oosterend. Hier bevindt zich nu polder ’t Noorden. Door de terugloop in de oesterteelt was de haven overbodig. De haven werd gesloten.
In de 19e eeuw verhuisde de scheepvaart naar het dorp Oudeschild. 69 eigenaren van blazers (houten vissersboten) woonden 1890 in Oosterend. Ter vergelijking, er woonden toen 44 eigenaren van blazers in Oudeschild. De grotere blazers behoorden toe aan inwoners van Oosterend. Zij bevisten de Noordzee bevisten en verbleven van maandag tot zaterdag buitengaats. Een groot deel van de inwoners is nog steeds afhankelijk van de visvangst.
Oosterend
U kunt niet naar Texel zonder een bezoek gebracht te hebben aan het historische dorp Oosterend.
Kleinere gehuchten en buurtschappen bij Oosterend zijn Oost, Nieuweschild en Zevenhuizen. Oosterend telt ongeveer 1.030 inwoners.
Oosterend heeft zijn oorspronkelijke karakter bewaard. Het is daarom aangewezen tot beschermd dorpsgezicht. Oosterend is volgens velen het mooiste dorp van Texel, met zijn smalle straatjes en karakteristieke huisjes. Onder Texelaars staat Oosterend vooral bekend als het meeste godsdienstige dorp van het eiland. Het dorp werd het ‘Jeruzalem van het Noorden’ genoemd. Dit omdat er zoveel kerken en kerkgenootschappen in het dorp aanwezig waren. Hier stonden ooit zeven kerken. Nu zijn dat er nog drie. Dit zijn de Maartenskerk, de Sint Martinuskerk en het kerkgebouw van de Gereformeerde Gemeente in de Schoolstraat.
Oosterend heeft een actieve, hechte dorpsgemeenschap. Eens in de vijf jaar wordt hier een groot feest, ‘Oosterend Present’, gevierd. Het hele dorp is aan de hand van een thema en een periode in de geschiedenis versierd. De inwoners van Oosterend (historisch ook ‘Gortbuukers’ genoemd) dragen historische kleding uit die periode en er wordt een historisch spel opgevoerd. Drie dagen lang is er veel feest en spektakel dat zich centreert op het veld bij de feesttent. In de maand december wordt ieder jaar met het Ouwe Sunderklaas Feest teruggekeken op het afgelopen jaar.
Het dorp ademt geschiedenis. De historie is hier zichtbaar. U vindt in het oude centrum bijvoorbeeld duidelijk herkenbare oude boerderijen en authentieke huizen. De kleinere huizen met de houten voorschotten werden vroeger bevolkt door de kinderrijke gezinnen van boerenknechten, visserlui, winkeliers en ambachtslieden. Karakteristieke huizen zorgen voor een authentieke sfeer in Oosterend. Strend, zoals de bewoners zeggen, werd ooit verdeeld door een kerkscheuring in de gereformeerde kerk. Door verschillende interpretaties van de leer kwam er een dramatische tweedeling in het dorp. Zelfs binnen families ontstonden hierdoor hevige botsingen en langdurige verwijderingen. Iedere gelovige koos voor zijn eigen kerk. Een paar kerken zijn nog altijd in gebruik. Visserij was zoals gezegd lange tijd de voornaamste bron van bestaan. Straatnamen als Oester-, Botter-, Kotter-, Anker- en Wierstraat herinneren aan die tijd. In het dorp vindt u beelden van de beursende vissers en de vissersvrouwen. Wandelingen door en om het dorp zijn de moeite waard.
Bezienswaardigheden
Maartenskerk
De Maartenskerk is de hervormde kerk van Oosterend, gewijd is aan Sint Martinus. De kerk is in de middeleeuwen gebouwd. De kerk is de blikvanger in het centrum van Oosterend. Deze kerk is één van de oudste kerken van Nederland. Oosterend groeide rond de kern en dat verklaart het pittoreske stratenpatroon. De toren van de kerk is eigendom van de burgerlijke gemeente Texel. De toren is in de 15e eeuw gebouwd. De toren had vroeger een hoge spits. Deze spits is in ongeveer 1700, na een blikseminslag en de daarop volgende brand, vervangen door het lage dakje wat er nu staat. Vroeger stond er een groot houten beeld van de beschermheilige Sint Martinus in de kerk. Er moest tijdens de Reformatie een gat in de muur worden gemaakt om het beeld naar buiten te krijgen. In de kerk kunt u een houten schot te bezichtigen, waarin scholieren vroeger hun huismerken uitsneden. Hier zijn zelfs data uit de 17e eeuw bij geplaatst. De luidklok is in 1598 gegoten en was oorspronkelijk voor de toren van Luttekebroek. Hoe de klok in Oosterend terecht is gekomen is niet bekend. Alle torenklokken op Texel werden in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gevorderd om munitie van te maken vanwege het brons waar de klokken van gegoten zijn. Door toeval ontsnapte de klok van de toren van Oosterend aan dit lot. Er moesten verschillende zolders met zware balken worden weggehaald. Dit gaf zoveel werk, dat hier vanaf werd gezien. Dit tot opluchting van het toenmalige kerkbestuur. In 2003 is de toren in zijn geheel gerestaureerd. Verschillende verdwenen ornamenten, zoals muurankers werden opnieuw aangebracht. Deze waren in de loop der jaren bij verschillende opknapbeurten verwijderd. Rond de Maartenskerk zijn enkele winkels, restaurants en een café gevestigd, die voor wat gezellige reuring in het dorp zorgen.
Beeld van een schaap met twee lammeren
Het bronzen beeld van een schaap met twee lammeren symboliseert de verbondenheid met de schapenhouderij. Het beeld vindt u op de hoek van de Oranjestraat. In 1978 werd het beeld door de stichting Oosterend Present geschonken aan het dorp. Het beeld is gemaakt door kunstenaar F. Voskuil. Het beeld is onthuld door de inmiddels overleden Sijb Koning, die vroeger eigenaar van het stukje grond was. Voor een schaap werd gekozen omdat in het gebied rondom Oosterend veel schapenboeren gevestigd zijn.
Achtertune
Aan de Achtertune kunt u de achtertuin van de inmiddels overleden Cor Ellen bekijken. Cor Ellen was een bijzondere inwoner van Oosterend. Hij was de enige strandjutter in het dorp. Strandjutters struinen vooral na hevige stormen het strand af naar allerlei bruikbare materialen en alles wat nog meer in het water is terechtgekomen. Deze tuin ziet eruit als een schip met overal boeien en scheepsmaterialen.
Heemtuin
Net buiten Oosterend, aan het einde van de Kotterstraat, vindt u de openbare ‘De Heemtuin’. Hier krijgen wilde planten van Texel de kans om te groeien. U kunt hier vrij wandelen, genietend van de prachtige tuin en het uitzicht op het buurtgemeenschap Zevenhuizen, dat bestaat uit oude stolpboerderijen.
Texel Zoo
Texel Zoo is een tropische tuin, waar u het idee hebt dat u in de tropen loopt met de tropische vogels en prachtige planten. Er is ook een vlindertuin waar de vlinders om u heen fladderen. Daarnaast is een mogelijkheid om in de lorituin de lori’s te voeren. Regelmatig vinden hier roofvogelshows plaats.
IJzeren Kaap
De IJzeren Kaap bij Oosterend is een ijzeren zeekaap. Vroeger diende dit als een markant herkenningspunt voor de scheepvaart. In 1854 werd deze kaap ontworpen. Dit omdat Oosterend toen een haven had. Rondom de kaap is het erg rustig. U kunt hier veel vogels spotten. In de winter kunt u er soms een ijseend bewonderen.
Natuurgebied de Bol
In het natuurgebied de Bol staat de molen van het Noorden. Deze molen is één van de grootste molens van Noord-Holland die nu nog bestaat. De molen is een achtkantige bovenkruier. Deze molen is in 1878 gebouwd om de polder te bemalen. De molen werd in 1923 weer stilgezet. De molen wordt nu door een stichting beheerd. Vrijwilligers onderhouden het mechanisme en hebben het woongedeelte weer in oude staat gebracht inclusief de bedsteden. Af en toe wordt de molen weer even in gebruik genomen. U kunt de molen bekijken als de molen draait.
Wandelingen in en rond Oosterend
In en rond Oosterend zijn verschillende wandelroutes uitgezet.
- De Historische Leitjesroute door het dorp is een leuke wandeling. Op betekenisvolle panden en huizen is een leitje geplaatst met informatie over het pand zelf en de vroegere bewoners. De routebeschrijving is in diverse winkels in het dorp verkrijgbaar.
- Het Boerenommetje is een groene route naar de oude Waddendijk, langs tuunwallen en grasland. Het boerenommetje is een wandeling langs tuunwallen en grasland met schapen en koeien. Het ‘groene weggetje’ werd in 2008 in ere hersteld. Bij de oude Waddendijk zijn veel vogels te zien zijn. De tocht is ongeveer 6 kilometer.
- De wandelroute Slufter tot Kaap begint in de Slufter en loop via de polder naar Oosterend. Deze route kan ook andersom worden gelopen. U eindigt of begint bij De Heemtuin in Oosterend en u loopt door polder Het Noorden en polder Eierland naar de Slufter.
Oosterend ligt meer dan acht kilometer van het Noordzeestrand. De dijkstranden aan de oostkust van Texel liggen veel dichter bij. Hier kunt u in het rustige Waddenzeewater, zonder branding, veilig zwemmen en surfen.
Naast Oosterend heeft ook het buurtschap Oost met zijn authentieke huizen zijn uitstraling behouden.
Bekijk ook: Foto’s van Oosterend
Meer lezen over Texel
Wilt u nog meer voorpret of u nog meer verdiepen in Texel? Dan kan ik u onderstaande reisgidsen aanraden: